mva.pl

Najważniejsze cechy monitorów fotograficznych.

Niestety, istotne dla fotografii cechy nie są z reguły specyfikowane. Wbrew potocznej opinii parametry publikowane w ulotkach nie mają żadnego znaczenia. Wartości podane szumnie jako „dane techniczne” są elementem gry marketingowej i poza wąską grupą urządzeń profesjonalnych, są manipulowane na wszelkie sposoby. Z pewnością każdy zauważył windowanie, z sezonu na sezon, czasu reakcji lub współczynnika kontrastu. Również często zastanawiają „lepsze” parametry monitora pięciokrotnie tańszego. Regułą jest eksploatowanie parametru do wartości osiągającej granicę akceptacji przez klientów lub dopóki jest modny. Zadaniem specjalistów od reklamy jest wypromowanie słów-kluczy, które mają sprawiać wrażenie znanych wyznaczników jakości. I tak trwa pogoń za gruszkami na wierzbie. Nie wdając się głębiej w dywagacje na temat sensowności podawania niektórych cech, rzecz należy wziąć „na logikę”. Monitor do fotografii ma zadanie wyświetlać zdjęcie tak, jak jest ono zapisane w pliku oraz symulować, jak będzie wyglądało na docelowym medium, np. na papierze. Przenieść trzeba zatem odpowiedni zakres dynamiki, zachować kolorystykę, tonalność szczególnie w cieniach i światłach, odcień skóry.

1. Liniowość
Powszechnym błędem monitorów LCD, jest tendencja do wyświetlania ciemniej tego co jest na zdjęciu ciemne, oraz jaśniej tego, co jest jasne. Słowem przekontrastowania obrazu, które w fotografii przejawia się gubieniem tonalności w cieniach i/lub światłach. Mocny, wysoko-kontrastowy obraz jest pożądany wyłącznie w rozrywce. Liniowość, bo ów parametr mam na myśli, jest cechą mówiącą o poprawności przejść tonalnych. Poprawnie jest wówczas, kiedy przyrost kolejnych kroków jasności jest stały. Z zaburzeniami liniowości mamy do czynienia, jeśli jasność kolejnych odcieni kanałów podstawowych RGB zwiększa się zbyt szybko lub zbyt wolno. Najgorszą odmianą nieprawidłowej liniowości są inne objawy w każdym kanale kolorów podstawowych. Wówczas pojawiają się losowe przebarwienia w różnych rejestrach odcieni.



Rys. Niepoprawna liniowość w szarości.

W monitorach CRT uzyskanie dobrej liniowości obrazu nie sprawiało kłopotu. Znana i powtarzalna charakterystyka jasności była silną cechą kineskopu. Dzięki temu, nawet niedrogie popularne monitory kineskopowe, nadawały się do pracy ze zdjęciami. Kiepska liniowość jest natomiast jedną z wad współczesnych monitorów LCD. Trzeba ją korygować elektronicznie, a takiego rozwiązania nie stosuje się powszechnie w grupie urządzeń amatorskich i uniwersalnych. Sposoby uzyskiwania dobrej liniowości obrazu oraz metody korekcji będą przedmiotem następnego artykułu, poświęconego ustawieniu monitora i kalibracji.

2. Kontrast
Wokół kontrastu dużo się dzieje. Kontrast „natywny”, kontrast „dynamiczny”, kontrast 1000:1, 50000:1. Pogubić się można. Do tego zamieszanie pogłębiają wszędobylskie reklamy, pokazujące jak cudownie kontrastowy jest obraz na nowym rewelacyjnym ekranie. Wnikliwi z pewnością zauważyli, że ów nowy wysokiej jakości, kontrastowy obraz, prezentuje się na naszym dotychczasowym. Parametr kontrastu to obecnie modna wartość, więc na jego temat znaleźć można niestworzone bujdy. W rzeczywistości, kontrast mówi ile razy poziom bieli jest wyższy od poziomu czerni. Tylko tyle. Każdy ekran LCD ma jedną stałą jego wartość, wynikającą z konstrukcji. Nie można go nawet regulować. Regulator tak się nazywający, jeśli istnieje w monitorze LCD, wbrew pozorom wcale nie reguluje kontrastu. Nie ma też różnych kontrastów. Popularny kontrast dynamiczny to z grubsza szacowany poziom złudzenia, wynikający z olśnienia obserwatora wysoką jaskrawością. Trick jest popularny w sprzęcie do celów rozrywkowych, gdzie specjalizowany układ elektroniczny sztucznie manipuluje jaskrawością w funkcji wyświetlanej sceny. Jeśli w obrazie pojawia się coś jasnego - układ wzmacnia efekt podbijając jaskrawość. Wywołuje w ten sposób złudzenie większego kontrastu. Oczywiście w fotografii wszelkie tego typu ingerencje są niepożądane.
Wymóg współczynnika kontrastu monitora ogranicza się do faktu, że ma być nieco większy niż kontrastowość techniki, którą ma symulować. W przypadku naświetlania zdjęć w minilabie kontrast obrazu na monitorze nie powinien być większy niż kilkaset:1, przy czym granice muszą być akceptowalne, tzn czerń ma być czernią a biel bielą. Popularną metodą na „podkręcenie” kontrastu jest podniesienie punktu bieli. Matematycznie współczynnik kontrastu może być wówczas wyższy, ale biel takiego monitora oślepia i czyni pracę niekomfortową. Granice zakresu dynamiki muszą się znaleźć w zakresie możliwości obserwacyjnych ludzkich oczu, a poziom bieli nie może powodować olśnienia użytkownika.

3. Górna granica dynamiki – punkt bieli
Punkt bieli charakteryzuje kombinacja jego poziomu (jaskrawości) i odcienia (temperatury barwowej). Jaskrawość to poziom światłości na jednostkę powierzchni. Jaskrawość różnych rozmiarów monitorów podaje się w przeliczeniu na powierzchnię 1 m^2, stąd łatwość w porównaniach. Poziom jaskrawości powinien być dobrany tak, aby monitor symulował biel papieru fotograficznego w tych samych warunkach oświetleniowych. Nie może być zbyt jaskrawy, razić w oczy. Bardzo wysokie poziomy jaskrawości są w monitorach ustawiane z myślą o przyciąganiu wzroku potencjalnych nabywców, z kilkudziesięciu metrów w jasnej hali marketu.
Temperatura barwowa oznacza „odcień” bieli, gdyż jak wiadomo biel bieli nie równa. Na temat „koloru bieli” napisano do tej pory ogromną ilość opracowań i nie będę się nad tym teraz rozwodził. Trochę szerzej o wpływie temperatury barwowej na reprodukcję fotografii oraz o regułach dotyczących oświetlenia zajmę się w drugiej części artykułu. Na tym etapie warto jednak wiedzieć, że istnieją pewne przyjęte konkretne wartości temperatury barwowej (np. 5000K, 6500K), które powinny być możliwe do ustawienia na monitorze. Częstym trickiem producentów jest zawyżanie temperatury barwowej w monitorach klasy amatorskiej, gdyż biel lekko wpadająca w niebieski robi wrażenie bardziej białej. Zjawisko to znały już nasze babcie, które do prania bielizny dodawały niebieskiego barwnika. Zestrojenie ekranu monitora na zbyt wysoką temperaturę barwową rodzi z reguły problemy. Źródłem światła w monitorach LCD są lampy CFL (świetlówki), lub białe diody LED. Nie można skorygować ich temperatury barwowej, a korekcja matrycą (obcięcie matrycą) wprowadza ograniczenie zakresu sterowania i co za tym idzie zubożenie dostępnej palety barw.

4. Dolna granica dynamiki – punkt czerni
Co można pisać o czerni? Czerń to czerń. Jednak to nie takie oczywiste, bo punkt czerni to nie to samo co czerń. Monitory LCD nie są w stanie pokazać dosłownej czerni. Świecenie rozpoczynają od pewnego, niezerowego poziomu. W ciemności każdy zapewne zauważył, że czerń monitora LCD wyraźnie świeci. Kilkuletnie monitory CRT zresztą też, choć z innego powodu. Co gorsza w najciemniejszych rejonach liniowość pozostawia wiele do życzenia, więc konstrukcyjny punkt czerni nie powinien być „czernią” wyświetlanego obrazu. Jako „czerń” przyjmuje się pewien wyższy poziom świecenia i od tego momentu rozpoczyna się początek charakterystyki jasności. Nasuwa się przy tym oczywiste pytanie: Jakim cudem monitor będzie pokazywał czerń, skoro jej nie ma i na dodatek „czerń” specjalnie ustawia się wyżej na skali jasności? Otóż, w tym momencie kłania się właśnie pojęcie zakresu dynamiki. Poziom bieli dobiera się w taki sposób, aby percepcyjnie wpasować się w zakres dynamiki wzroku, a punkt czerni wypadł w okolicach najciemniejszych odcieni możliwych do zaobserwowania. Oczywiście wszystko w korelacji z zastanymi warunkami oświetleniowymi. Po ustawieniu w ten sposób kluczowa staje się uzyskana kontrastowość, gdyż jej wartość w uzyskanym obrazie będzie zasadniczo różna (często dużo niższa) niż kontrast znamionowy wyświetlacza. Szczegółowo procedurę regulacji i metody radzenia sobie z problemami w uzyskaniu żądanej kontrastowości, opiszę w drugiej części artykułu poświęconej kalibracji.

5. Gamut
Gamut, czyli przestrzeń barwna, wynika z wysycenia barw podstawowych RGB. Szerszy gamut oznacza bardziej nasycone barwy skrajne. Po kontraście, którego absurdalne wartości na ulotkach przestają robić wrażenie, parametr ten przejmuje właśnie pałeczkę głównej modnej wartości o strategicznym znaczeniu marketingowym. Standardem do tej pory był gamut „zwykły”, zbliżony do przestrzeni wyznaczonej standardem sRGB. Gamut „szeroki” oznacza większą przestrzeń reprodukowaną, zbliżoną do AdobeRGB. Przyjęło się podawanie wielkości pokrycia w wartościach procentowych. Szerokość gamutu nie ma znaczenia krytycznego, choć bez wątpienia może pozwalać na lepszą symulację finalnej postaci zdjęcia, szczególnie na nowoczesnych drukarkach fotograficznych. Zwracam uwagę na użycie słowa „może”. Sama wartość procentowa pokrycia przestrzeni barwnej oznacza mniej więcej tyle samo, co maksymalna prędkość samochodu. Po jej znajomości nie sposób ocenić własności jezdnych, twardości foteli, ani nawet czy jest to samochód osobowy czy dostawczy. Informacja o przestrzeni nie zawiera znacznie ważniejszej wartości - z jaką jakością jest wyświetlana, z jakim poziomem błędów mamy do czynienia. Dodatkowo warto wiedzieć, że większość współcześnie stosowanego oprogramowania nie przystosowano pod monitory szerokogamutowe. Taki monitor musi być bezwzględnie używany z aplikacjami posiadającymi wbudowany moduł CMM. Inaczej wszystkie kolory będą zbyt nasycone, z dużymi dewiacjami. Odcień ludzkiej skóry na przykład najczęściej zostaje wyświetlony jako różowo-czerwony. O ile jednak monitor reprodukuje szerszy gamut z akceptowalną jakością, może być bardzo przydatny do wywoływania zdjęć z RAW/NEF. Aparat może rejestrować przestrzeń barwną znacznie szerszą niż sRGB, więc monitor, który potrafi ją pokazać, daje dodatkowe możliwości. Ściana jesiennego lasu na monitorze szerokogamutowym, zamiast zielonej masy, pokaże nieskończoną ilość delikatnych niuansów zieleni. Podczas przygotowania materiału do wydrukowana na szerokogamutowych drukarkach fotograficznych, pozwoli również na lepszą przewidywalność wydruku.

6. Precyzja zapisu koloru na kanał
Od bardzo długiego czasu w komputerach stosuje się taki tor przepływu informacji o kolorze docierającym z karty graficznej do monitora, by zawierał się on w trzech składowych RGB. Każda z nich to maksymalnie 256 poziomów jasności, od czerni do całkowitego nasycenia. Złożenie kanałów RGB daje zatem około 16,7 mln możliwych odcieni. Zdawałoby się, że to dużo, ale tylko pozornie. 256 poziomów (czyli w systemie dwójkowym, zapis 8-bitowy) ma dwie wady. Pierwsza polega na możliwości pojawienia się widocznych „schodków” przy bardzo delikatnych zmianach tonalnych, np. na niebie. Pogłębia się to na monitorach o szerszym gamucie, gdyż wówczas szerokość zakresu od czerni do 100% nasycenia jest większa i „kroki” kolejnych odcieni są wyraźnie większe. Druga wada polega na wykorzystaniu możliwości modyfikacji palety do korekcji wyświetlania. W przypadku monitorów amatorskich nie posiadających odpowiedniej regulacji, korekty wyświetlania dokonuje się właśnie w tablicy kolorów karty graficznej. Niestety, wadliwie wyświetlanych odcieni nie można zastąpić innymi, gdyż paleta jest stała. Można jedynie ją obciąć, a to negatywnie wpływa na płynność przejść tonalnych. W skrajnym przypadku można doprowadzić do całkowitej utraty możliwości wyświetlania gładkich półcieni.
Aby wykorzystać w całości paletę barw, monitor musiałby wyświetlać ją poprawnie bez żadnej ingerencji w kartę graficzną. Nie jest to proste, gdyż liniowość monitorów LCD jest słaba. Z reguły charakterystyka jasności przypomina literę S - przy dużych błędach, głównie w najciemniejszych odcieniach. Jeśli monitor steruje ekranem z dokładnością 6 lub 8 bitów, należy przyjąć, że nie ma żadnej korekcji, a nawet wprowadza degradację w wyniku błędów własnych. Średnia klasa amatorska, dysponuje własną tablicą koloru o dokładności co najmniej 10-bitów na kanał, czyli dysponuje 1024 odcieniami na każdy kanał RGB. Dzięki temu, na etapie regulacji monitora w fabryce, dokonywana jest korekcja tego, co rzeczywiście pojawia się na ekranie. Osiągnięty w ten sposób poziom defektów, jest o klasę lepszy od monitorów bez korekcji. W sprzęcie rzeczywiście przeznaczonym do fotografii, tablicę kolorów monitora można modyfikować samodzielnie w czasie procesu kalibracji. Dopasowuje się wówczas paletę wyświetlaną na ekranie do żądanych parametrów docelowych, jak punkt bieli/czerni, temperatury barwowej, charakterystyki gamma, bez żadnej ingerencji we własności karty graficznej.

Cdn...

Powyższy artykuł został opublikowany w całości w listopadowym (11.2009) numerze FOTO.

1. Dlaczego monitor wymaga regulacji?

Praktycznie nie spotyka się dwóch monitorów dokładnie takich samych pod względem parametrów wyświetlania. Jedynie w przypadku monitorów do zastosowań specjalnych, na przykład medycznych, można zamówić u producenta dwa egzemplarze, które będą takie same. Różnice w wyświetlaniu monitorów są głównie skutkiem uwarunkowań technicznych: założeń konstrukcyjnych, zastosowanych rozwiązań, materiałów i przyjętej dopuszczalnej tolerancji. Inną kwestią jest przeznaczenie monitora i wpływ warunków oświetleniowych otoczenia, w którym będzie wykorzystywany. Przecież przy różnym oświetleniu i różnym zastosowaniu obraz trzeba ustawić nieco inaczej. Dotyczy to na przykład regulacji jasności czy temperatury barwowej. Kalibracja jest jej tylko bardziej dokładnym rozwinięciem.

2. Nie tylko monitor wpływa na obraz

Monitor jest najważniejszym, ale nie jedynym składnikiem toru wyświetlania. W proces tworzenia obrazu zaprzęgniętych jest bowiem kilka elementów: oprogramowanie graficzne,karta graficzna, jej sterownik, kabel wideo, wreszcie układy monitora i ekran.



Rys1. Układ blokowy toru wyświetlania od pliku do ekranu monitora LCD ze złączem DVI.

Z konstrukcji toru wyświetlania wynika jeden z głównych elementów decydujących o prawidłowej reprodukcji – korekcja gamma. Z technicznego punktu widzenia oznacza charakterystykę jasności. Ze względów historycznych, wynikających z właściwości lampy kineskopowej, we współczesnych monitorach jest zaimplementowana nieliniowa charakterystyka gamma. Poszczególne odcienie kanałów RGB nie zmieniają się o stałą wartość, tylko są wyświetlane według krzywej będącej funkcją potęgową. Aby zachować liniowość obrazu, karty graficzne mają tablicę koloru zbudowaną zgodnie z charakterystyką odwrotną.



Rys 2. Idealna kompensacja gamma. Wypadkowa funkcja jasności powinna być liniowa.



Rys 3. Nieprawidłowość funkcji gamma jest jedną z głównych wad regulacji. Środkowa miniatura zdjęcia obrazuje poprawną korekcję. Zdjęcie po lewej obrazuje zbyt wysoką gammę wypadkową, zdjęcie po prawej zbyt niską.

Współczynnik funkcji gamma zapisany w tablicy LUT karty graficznej ma domyślną stałą wartość teoretyczną 1/2,2. W monitorze należy zatem osiągnąć charakterystykę o wykładniku 2,2. W większości współczesnych monitorów LCD występują znaczne odchylenia od krzywej teoretycznej, najczęściej w stronę zbyt dużej, głęboko „wygiętej”, dającej w efekcie przekontrastowany obraz i utratę detali w cieniach. Praktyka pokazuje, że krzywe kanałów RGB nie są jedną linią, a rozbiegają się, powodując konieczność poprawek dla każdego kanału koloru osobno. Korekcja jest wykonywana w tablicy koloru monitora, a jeśli ów nie posiada takiej możliwości - w tablicy koloru karty graficznej. Elementem psującym obraz „po drodze” jest też tor sygnałowy karty graficznej. W przypadku interfejsu analogowego dochodzą przetworniki i filtry pasmowe, ponadto jakość kabla, toru wideo i sterowania ekranem w samym monitorze. Pomimo, że jest to kilka bloków, to rozważać je należy wspólnie, gdyż nie ma możliwości korekcji ich inaczej niż jako zespołu defektów. Minimalizację tych wad można osiągnąć w przypadku zastosowania złącz cyfrowych DVI. Dzieje się tak dlatego, że między kartą a monitorem eliminuje się dwa dodatkowe przetworniki - cyfrowo-analogowy DAC na karcie i analogowo-cyfrowy ADC w monitorze.

3. Cel kalibracji

Jak głosi powszechne przekonanie, kalibracja ma zapewniać zgodność obrazu monitora z wydrukiem lub odbitką. Nie jest to jednak cel bezpośredni, a bardziej jeden z efektów działania. W tym miejscu należy wstrząsnąć podstawami. Nie kalibruje się monitora do drukarki ani minilabu. Wiem, że stoi to w sprzeczności z wieloma codziennymi praktykami. Z reguły operator fotolabu wręcza „odbitkę testową” z sugestią wyregulowania monitora na jej wzór. Powszechność tej metody wynika z fundamentalnej nieznajomości zasady działania systemu zarządzania barwą. W rzeczywistości nie jest to regulacja, a próba symulacji kilku rodzajów błędów: specyfiki minilabu, samego monitora i oświetlenia, w którym ją oglądamy. Jeden z błędów polega na tym, że minilab nie jest w stanie dokładnie naświetlić odbitki tak, jak ona jest zapisana w pliku. Nie jest więc wzorcem, zawiera sporą ilość błędów, których nie wolno przenosić na monitor. Z uwagi na duże różnice w reprodukowaniu barw przez monitor i minilab bezpośrednia próba symulacji przez regulatory w menu nie rokuje wielkich nadziei. W sytuacji kiedy uda się doprowadzć do podobieństwa, monitor będzie wyświetlał zdjęcie zbliżone do zachowania tylko jednego minilabu. Wysłanie zdjęcia do innego lub na inne medium spowoduje odmienne efekty. Regulacja taka w zasadzie nie jest kalibracją. Nawet w przypadku, jeśli uzyskamy poprawę wyświetlania, system zarządzania barwą nie będzie działał, gdyż sposób ten nie przewiduje możliwości stworzenia profilu monitora. Po co więc kalibrować monitor, skoro celem kalibracji nie jest doprowadzenie do zgodności z minilabem? Najważniejsze jest ustalenie zachowania monitora i poinformowanie o jego cechach modułu zarządzania barwą. Dzięki temu aplikacja graficzna przy wyświetlaniu zdjęcia z pliku weźmie poprawkę na specyfikę monitora, a mając profil urządzenia wyjściowego, będzie w stanie symulować wygląd gotowej odbitki.

4. Urządzenia do kalibracji

Kalibruje się zazwyczaj za pomocą zestawu kalibracyjnego składającego się z czujnika i oprogramowania. Czujniki są jednak różne, zarówno pod względem własności użytkowych, budowy i ceny. Każdy przyrząd pomiarowy jest fabrycznie przystosowany do działania tylko w pewnym zakresie wartości pomiarowych.. Kolorymetr jest wrażliwy na charakterystykę spektralną źródła światła. Większość dostępnych na rynku kolorymetrów jest strojona na widmo podświetlenia właściwe monitorom o standardowym gamucie sRGB. Coraz częściej spotykane monitory szerokogamutowe oraz podświetlane LED mają inny charakter spektralny lamp, skutecznie oszukujący czujnik. Określenie temperatury barwowej daje błąd odczytu, zależnie od modelu od -550K do +300K. Jest to dużo, gdyż różnica ok 400K jest widoczna gołym okiem i decyduje o postrzeganiu kolorystyki obrazu jako ciepłej bądź chłodnej. Wyjścia w takim wypadku są dwa. Pierwsze to korekta błędu dla konkretnych typów kolorymetrów na poziomie oprogramowania kalibracyjnego. Pechowo programy dołączane do zestawu z kalibratorem nie mają możliwości zdiagnozowania, że czujnik w pewnych połączeniach daje nieprawidłowy odczyt. Problemem jest brak punktu odniesienia oraz uniwersalność oprogramowania, która w tym wypadku jest wadą. Skuteczna korekcja jest możliwa wyłącznie, jeśli producent monitora przewidzi błąd, wprowadzi tabele przeliczeń dla różnych typów czujników i dołączy tak spreparowany program kalibracyjny do monitora. Działa tak np EIZO ColorNavigator. Kalibracja przy użyciu korekty przebiegnie właściwie, jednak nie będzie dokładna, gdyż opiera się na kompensacji uśrednionych błędów, a nie konkretnego egzemplarza czujnika. Drugi, lepszy sposób, to użycie spektrometru (spektrofotometru). Jest to rodzaj czujnika kalibracyjnego działający na zasadzie przejścia światła przez siatkę dyfrakcyjną i pomiaru wartości energetycznych prążków interferencyjnych. Różnice w widmie podświetlenia nie mają wpływu na wynik pomiaru, jednak komplikacja ciągnie za sobą znacznie wyższą cenę urządzenia. W przypadku wielu monitorów użycie spektrometru stanowi warunek krytyczny, gdyż inaczej nie da się poprawnie przeprowadzić kalibracji.

5. Oprogramowanie do kalibracji

Oprogramowanie kalibracyjne ma za zadanie analizować odczyt z czujnika, obliczyć korekcję oraz stworzyć opis kolorymetryczny w profilu ICC. W praktyce oprogramowanie jest dołączane do zestawu z czujnikiem, dokupowane osobno lub dołączane do monitora. Walory oprogramowania w zestawie z kalibratorem są wypośrodkowaniem między uniwersalnością a jakością i ceną. Jego zastosowanie musi zostać poprzedzone sprawdzeniem czy konkretny zestaw będzie w stanie wykorzystać własności monitora. Często spotyka się sytuację, kiedy producent wyłącza lub ogranicza niektóre elementy regulacyjno-kontrolne. Przykładem może być zestaw I1Display LT, Spyder Express, Pantone Huey. Wynika to między innymi z maksymalnego uproszczenia obsługi. Kalibracja może wówczas wyglądać banalnie. Wszystko co trzeba zrobić, to kilkukrotne nacisnąć przycisk „dalej". W niektórych sytuacjach ma to sens, bo są ekrany, gdzie nie występuje żadna regulacja. Ogólnie jednak brak możliwości sterowania kalibracją wprowadza ograniczenia i należy takich wersji unikać. Na szczęście praktycznie każdy dostawca zestawów do kalibracji oferuje również wersje normalne, gdzie oprócz trybu „łatwego” są dostępne podstawowe regulatory i mechanizmy kontrolne. Oprogramowanie z kompletu z kalibratorem sprawdza się w przypadku monitorów amatorskich i laptopów. Znacznie większe możliwości daje profiler dokupowany osobno. Nie jest to wówczas dodatek do kalibratora a osobne narzędzie. Kalibracja zostaje wówczas poprzedzona gruntownym przygotowaniem monitora, dokonywana jest ocena i korekta jego głównych parametrów, naprowadzenie na właściwe zakresy regulacyjne. Można również ustawiać wiele zaawansowanych parametrów, obejść niektóre ograniczenia monitora i modyfikować konstrukcję profilu. Kalibracja z wykorzystaniem takiego profilera ma sens w przypadku monitorów dla zaawansowanych amatorów oraz części monitorów profesjonalnych. W przypadku, kiedy producent dołącza do monitora program kalibracyjny, mamy do czynienia z urządzeniami najwyższej klasy, fabrycznie przystosowanymi do zastosowań związanych z kontrolą koloru. To najlepsza i najbardziej komfortowa sytuacja. Oprogramowanie uwzględnia cechy monitora oraz zawiera listę obsługiwanych czujników. Kalibracja w dużej części przebiega automatycznie. Po zadaniu parametrów docelowych i uruchomieniu procesu tworzy się sprzężenie zwrotne między czujnikiem, oprogramowaniem i monitorem. Wyklucza się czynności regulacyjne, na które mógłby mieć wpływ błąd ludzki. Całość jest wykonywana samoczynnie wewnątrz układów sterowania monitorem.

Reasumując, różne połączenia monitora z zestawami kalibracyjnym mają różny przebieg i dają odmienne rezultaty kalibracji. Przed podjęciem jakichkolwiek czynności należy ustalić, czy elementy stworzą prawidłowo współpracujący zespół.

CDN...

Powyższy artykuł został opublikowany w całości w grudniowym (12.2009) numerze FOTO.

1. Kalibracja wizualna

Kalibracja wizualna nie wymaga użycia czujnika kalibracyjnego. Polega na wzrokowym porównaniu specjalnie przygotowanych wzorców trickowych, korekcji monitora za pomocą wbudowanych regulatorów oraz zmian funkcji gamma w LUT karty graficznej. W profilu zostają zapisane zmiany wyświetlania ładowane przy następnym starcie systemu. Wadą tej metody jest duży wpływ, tak zwanego błędu ludzkiego, oraz szczątkowe wykorzystanie możliwości systemu CMM. Skorygować można jaskrawość, punkt czerni, gammę, ale nie jest możliwe ustawienie punktu bieli, ani określenie przestrzeni barwnej monitora. Jest to o tyle ważne, że przy coraz bardziej powszechnych monitorach z poszerzoną przestrzenią, aplikacja wyświetlająca musi mieć informacje o gamucie. Inaczej każdy materiał będzie „rozciągany” do przestrzeni monitora. Staje się mocno przesycony. Podobnie jak ustawianie „na oko” metoda z uwagi na komplikację i wiele wad rownież nie jest polecana. Chętni na wypróbowanie swoich sił znajdą szczegółowy poradnik kalibracji wizualnej pod adresem: https://monitory.mastiff.pl/blog/cat/baza_wiedzy



Rys. 1 Przykład wzorca kalibracyjnego do kalibracji wizualnej.

2. Kalibracja programowa

Kalibracja programowa to obecnie najczęściej spotykany sposób w zastosowaniach amatorskich. Nazwa wynika z założenia programowej zmiany zachowania sterownika karty graficznej. Ingerencja w LUT karty jest analogiczna do kalibracji wizualnej. Jednak dane do korekcji są obliczone w oparciu o pomiary czujnikiem. Profil ICC zawiera komplet potrzebnych rekordów z informacjami nie tylko o korekcji, ale również o kalibrowanym systemie. Metoda kalibracji programowej jest względnie prosta. Najtańsze zestawy kalibracyjne kosztują kilkaset złotych, co skutecznie przyczynia się do popularyzacji podstaw zarządzania kolorem. W zależności od możliwości oprogramowania kalibracja programowa może składać się z jednego lub dwóch etapów. Kalibracja jednoetapowa to pomiary wyświetlanych obrazów kontrolnych, wyliczenie własności kolorymetrycznych, odchyleń od przyjętych na początku wartości docelowych i zapisanie wszystkiego w profilu. Taka metoda często jest nazywana profilowaniem, gdyż nie zmienia się właściwości monitora, a jedynie zawiera informacje o urządzeniu w profilu. Korekta zostaje każdorazowo przy starcie systemu ładowana do tablicy koloru karty graficznej. Metoda ta sprawdza się w przypadku laptopów i ekranów pozbawionych regulacji. Jeśli monitor ma jakiekolwiek możliwości regulacyjne, odchyłkę od żądanych parametrów jaskrawości czy temperatury barwowej można by zmniejszyć przez właściwe wyregulowanie monitora. Korekta programowa mogłaby być wówczas mniejsza, a to się wiąże z mniejszą utratą płynności przejść tonalnych.

Poprawna kalibracja programowa zawiera dodatkowy etap „prekalibracji”. Polega ona na przygotowaniu monitora jak najbliżej założonych parametrów. Oczywiście oprogramowanie kalibracyjne musi mieć możliwość wspomagania regulacji według odczytów z czujnika. Właściwe ustawienie monitora znacząco zmniejsza wady kalibracji programowej. W przypadku niektórych monitorów klasy wyższej dokładna regulacja może niemal całkowicie wyeliminować negatywne skutki uboczne. Z uwagi na fakt, że część czynności kalibracyjnych trzeba wykonać ręcznie, jakość kalibracji programowej zależy od możliwości regulacyjnych monitora, wiedzy i staranności operatora.

3. Wady kalibracji programowej

Metody korekcji przez ingerencję w tablicę koloru karty graficznej nie są bezkarne. Karta graficzna dysponuje zaledwie 256-odcieniami na każdy z kanałów RGB. W sytuacji nieprawidłowego wyświetlania nie można „złych” odcieni zmienić. Jeśli zbyt duży udział jakiejś barwy powoduje zafarb, można wyciąć pewien jej zakres. Lokalnie poprawi to wyświetlanie, ale spowoduje zmniejszenie palety barw możliwych do wyświetlenia. Mniejsza paleta na ekranie wiąże się ściśle z płynnością gradientów. Delikatne przejścia tonalne, na przykład na niebie, przestają być gładkie przy nawet bardzo małej ingerencji. Przy dużym poszatkowaniu palety można monitor doprowadzić do całkowitej utraty możliwości wyświetlania płynnych przejść tonalnych.

4. Kalibracja sprzętowa

Kalibracja sprzętowa często jest mylona z programową, a powodem nieporozumienia jest występowanie sprzętu w postaci kalibratora. W obu rodzajach kalibracji ów sprzęt występuje, różnica jest w miejscu i sposobie dokonywanej korekcji. W kalibracji sprzętowej całość regulacji zachodzi w monitorze. Nie ma żadnej ingerencji programowej w działanie systemu operacyjnego ani sterownika karty graficznej. Etap prekalibracji w przypadku monitorów kalibrowanych sprzętowo jest wykonywany całkowicie poza wpływem użytkownika. Sterowanie monitorem przejmuje oprogramowanie do kalibracji, ingerując bezpośrednio w nastawy za pomocą łącza USB lub kabla wideo. Co więcej, aby uniknąć ewentualnego błędu użytkownika często menu OSD monitora po kalibracji jest blokowane.

CDN...

Powyższy artykuł został opublikowany w całości w grudniowym (12.2009) numerze FOTO.

Procedura kalibracji

1. Założenia i parametry wstępne

Zwyczajowo w poradnikach kalibracji podaje się żądane docelowe wartości parametrów np: jaskrawości, temperatury barwowej, jednak nie powinno się ich traktować jako żelaznych reguł, a raczej zalecenia. Można oczywiście próbować zmuszać monitor do osiągnięcia konkretnych wartości, ale niekiedy skutki uboczne zniweczą sens regulacji. Jako naczelną zasadę proponuję przyjąć, że parametry konieczne do zasymulowania konkretnej techniki reprodukcji należy ustalić jak najbliżej najlepszych zakresów pracy monitora. Oznacza to konieczność poznania możliwości monitora oraz skorelowanie ich z podstawowymi cechami obrazu na papierze. Nawet bez znajomości tajników wiadomym jest, że biel papieru fotograficznego nie razi w oczy, a czerń nie „świeci”. Podczas dopasowywania parametrów monitora trzeba je ustawić tak, aby uzyskać analogię, wszak monitor ma być symulatorem. Z łatwością zaobserwujemy, że tą samą dynamikę można uzyskać przy różnych kombinacjach regulatorów zależnie od warunków oświetleniowych. Granice zakresu dynamiki można zatem modyfikować, i w miarę naturalny wygląd czerni i bieli możemy osiągnąć nawet przy wąskiej regulacji monitora.

Aby uniknąć zbyt dużej dowolności i nie pozwolić błądzić ludzkiej adaptacji wzroku, przyjmuje się graniczne wartości temperatury barwowej: 5000K odpowiadająca bieli światła dziennego i 6500K odpowiadająca punktowi bieli maszyn pracujących w standardzie sRGB, na przykład minilabów. Punkt bieli 5000K stosuje się w przypadku przygotowywania materiału do druku, gdzie nie ma ograniczenia sRGB. Ważna uwaga: część monitorów LCD, szczególnie z grup amatorskich ma naturalną temperaturę lamp podświetlenia dużo wyższą i próba ustawienia punktu bieli na 5000K, może powodować zażółcenie ekranu. Również w przypadku druku na materiałach zawierających wybielacze optyczne, czyli na zdecydowanej większości papierów, gotowy materiał będzie wydawał się, pod wpływem promieniowania UV zawartego w świetle dziennym, „chłodniejszy” niż jest w rzeczywistości. Powyższe względy praktyczne skłaniają do skorygowania zalecenia dotyczącego punktu bieli na potrzeby druku na 5500 zamiast 5000K. Jeśli pomieszczenie będzie oświetlone światłem o mocno różniącej się temperaturze od monitora, na przykład żarówkami, wówczas monitor będzie się wydawał znacznie „chłodniejszy”. Sytuacją idealną jest zapewnienie stałego oświetlenia pracowni światłem o temperaturze barwowej jak najbliższej światła dziennego . Jeśli takiej możliwości nie ma, pozostaje się przyzwyczaić. Układ ludzkiego postrzegania, złożony z genialnego tandemu oczy-mózg, ma fantastyczne możliwości adaptacji i pozwoli na nauczenie się właściwego postrzegania barw.

Biel monitora oprócz temperatury barwowej, to również poziom wyrażany w cd/m2, lub krócej w „nitach”. W poprzedniej części artykułu określiłem właściwy poziom jaskrawości jako symulację bieli kartki papieru. I tak należy to ustawić. Eksperymentalnie należy dobrać jaskrawość monitora tak, aby była podobna do białej kartki. Przy świetle sztucznym prawdopodobnie przedwcześnie skończy się zakres regulacji monitora. Należy wówczas podnieść poziom oświetlenia w pomieszczeniu. Zakres jaskrawości, w jakim najlepiej się zmieścić, to 80-120 nitów. Poniżej będą mocno rosły błędy monitora, powyżej ekran będzie bardzo niekomfortowy.

Oprogramowanie kalibracyjne z grupy zaawansowanych umożliwia dodatkowo określenie docelowej przestrzeni monitora, punktu czerni oraz pozwala zadecydować o priorytecie szarości lub kontrastu przy korekcji. Wspomnę tylko o właściwym ustawieniu punktu czerni. Z góry trudno założyć jaki on ma być, więc proszę o zwrócenie uwagi na ten parametr w akapicie: „Ocena jakości kalibracji”.

Ostatnim parametrem koniecznym do ustawienia wynikającym z konstrukcji toru wyświetlania w komputerze jest gamma. Musi wynosić 2.2. Bardzo rzadko zachodzi konieczność modyfikacji gammy.

2. Prekalibracja

Prekalibracja występuje wyłącznie przy kalibracji programowej. Monitory kalibrowane sprzętowo wykonają samodzielnie regulację na początku pomiarów. W kalibracji programowej, w zależności od możliwości oprogramowania, ustawienie parametrów monitora może odbywać się w różny sposób. Pomimo, że jest to czynność podstawowa, często kryje się pod opcją „Advanced” (Zaawansowane). Ważna uwaga: jeśli oprogramowanie sugeruje zmianę regulatora „Kontrast”, w monitorze LCD w żadnym wypadku nie wolno tego robić. Ów regulator, jeśli jest, obcina sterowanie matrycą, wprowadzając zaburzenia w reprodukcję najjaśniejszych odcieni. Pozostałe konieczne do ustawienia parametry to omówiona wczesniej jaskrawość oraz temperatura barwowa. Jeśli program pozostawia wybór regulatora temperatury barwowej wyskalowanego w Kelwinach [K] lub za pomocą procentowych wag RGB, należy wybrać drugą opcję. Regulacja wykonana w ten sposób jest dużo bardziej precyzyjna.

3. Kalibracja i profilowanie

Po wyregulowaniu monitora oprogramowanie przejdzie do etapu pomiarów, sugerując inicjalizację czujnika. Jest to z reguły pokazane na stosownym obrazku, bowiem w zależnosci od rodzaju kalibratora może chodzić o umieszczenie go na czymś czarnym, położenie na specjalnej podstawce, lub przekręcenie pokrętła na obudowie. Rozpoczęcie pomiarów to umieszczenie czujnika na ekranie w odpowiednim miejscu, lub na środku ekranu, jeśli nie jest ono wskazane. Podczas pomiarów należy zwrócić szczególną uwagę na boczne światło, które mogłoby zaświetlać czujnik kalibratora. Etap pomiarów i profilowania w kalibracji programowej i sprzętowej przebiega podobnie. Nie jest wymagana ingerencja użytkownika, a proces kończy się obliczeniem i zapisaniem korekcji oraz umieszczeniem profilu w systemie operacyjnym.

4. Ocena jakości kalibracji

Weryfikacja kalibracji polega na sprawdzeniu, czy założone parametry są dobrze realizowane przez skalibrowany monitor. Oprogramowanie kalibracyjne często udostępnia dane informujące o osiągniętych wartościach. Jest to aktualna temperatura barwowa, która nie powinna odbiegać od założonej więcej niż 50K. Jaskrawość oszacowana na wzór białej kartki powinna mieścić się w zakresie 80-120 nitów. Odchyłka – dE - podawana jako uśredniona, maksymalna lub minimalna. Bardziej zaawansowane profilery podają dE dla wszystkich kombinacji mierzonych odcieni. Maksymalna dE dla monitorów klasy amatorskiej może osiągać 3 lub więcej, a zawodowych poniżej 3. Powinna też nas zainteresować uzyskana kontrastowość, czyli stosunek punktu bieli do punktu czerni.



Rys. Okno wynikowe z osiągniętymi parametrami kalibracji, na przykładzie profilera basICColor Display 4.

Z uwagi na fakt, że poziom bieli jest ustawiony jako stały, zatem o kontrastowości obrazu decyduje poziom czerni. Ma on wielkie znaczenie w reprodukcji detali w cieniach. W tym zakresie występują bowiem największe błędy. Proszę zwrócić uwagę na powyższy rysunek. Część profilerów ma możliwość ustalenia poziomu czerni, ale aby wiedzieć jaką wartość przyjąć, najprościej wykonać pierwszą kalibrację z ustawionym domyślnie minimum. Przy takiej wartości punkt czerni jest konstrukcyjną czernią monitora. Po kalibracji najlepszym sprawdzianem jest wyświetlenie szarego gradientu, a konkretnie jego najciemniejszych partii. Matematycznie idealny gradient jest dostępny pod adresem: https://monitory.mastiff.pl/temp/szarosc.png. Należy oglądać go w powiększeniu minimum 400 % w aplikacji bez zarządzania barwą, na przykład w przeglądarce internetowej. Określenie tak zwanego punktu odcięcia czerni polega na sprawdzeniu, ile kroków jasności zostało utraconych, zlanych w jednolitą czerń. Jeśli jest to 3-5 odcień, nie ma potrzeby korekty. Jeśli 10-15 odcień, dobrą praktyką jest podniesienie poziomu czerni do wartości przy której odzyskamy połowę tonów. Nie można jednak przesadzić - zbyt wysoki punkt czerni spowoduje widoczne rozjaśnienie monitora. Bezpieczną wartością jest około 0,6 nita. Nie będę podawał wzorów na manipulację wartością czerni. Najlepszą metodą jest przyjrzenie się gradientowi. W razie potrzeby zmiana parametrów i ponowna kalibracja. Uważać należy również na wypadkową kontrastowość, która będzie się zmieniała przy każdej ingerencji w punkt czerni. W zastosowaniach fotograficznych finalna kontrastowość obrazu powinna mieścić się w zakresie 200-500:1. Zbyt wysoki kontrast jest niewskazany, gdyż nie jest możliwy do przeniesienia na papier.

Ostatnią rzeczą do sprawdzenia jest stopień ingerencji w LUT karty graficznej. Nie dotyczy monitorów kalibrowanych sprzętowo. Jak napisałem wcześniej, w kalibracji programowej modyfikacja tablicy koloru karty negatywnie wpływa na dostępną paletę barw. Sprawdzić to można tym samym gradientem użytym do ustalenia punktu odcięcia czerni. Plik zawiera 256 idealnie szarych tonów od czerni do bieli. Widać to szczególnie dobrze przy powiększeniu. Jeśli utrata palety jest duża, objawiać się będzie pojawiającymi się pasami przebarwień, zlaniem sąsiednich i zaburzeniami w liniowości. Niestety ów skutek uboczny jest nieunikniony i będzie się objawiał wybiórczo w różnych sytuacjach podczas pracy. Skorygować go nie można, jednakże daje świadomość poziomu jakości, jaką reprezentuje nasz monitor.

Powyższy artykuł został opublikowany w całości w grudniowym (12.2009) numerze FOTO.

Bardzo przystępny tekst ale warto trochę przeredagować punkt 2, bo to w większości nie jest prawda ...
Standardowa gamma 2.2 to nie żadna zaszłość historyczna czy charakterystyka lampy kineskopowej.
Po prostu charakterystyka ludzkiego wzroku jest zbliżona do takiej krzywej wykładniczej:
chodzi o to żeby równe przyrosty wartości RGB na wejściu dawały równe przyrosty wrażenia postrzeganej "jasności".
Karta grafiki nie ma żadnej "charakterystyki kompensującej" cokolwiek - bez kalibracji to po prostu linia prosta.

Xanth pisze:Po prostu charakterystyka ludzkiego wzroku jest zbliżona do takiej krzywej wykładniczej

Zmysły działają nieliniowo to fakt, ale gamma mająca to rzekomo korygować jest jednym z częściej pojawiających się nieprawdziwych poglądów. Natura jest liniowa i nasze nieliniowe postrzeganie jest po prostu właściwością zmysłów. Jeśli zmusimy sprzęt do nienaturalnej nieliniowości, defekty postrzegania pogłębimy zamiast prostować.

Pochodzenie gammy wyjaśniłem w artykule. Jest jeszcze jedna przyczyna jej utrzymywania, ale z racji że również jest pochodną właściwości sprzętu, nie ma większego sensu nad tym wiele dywagować.

Tom01 pisze: Zmysły działają nieliniowo to fakt, ale gamma mająca to rzekomo korygować jest jednym z częściej pojawiających się nieprawdziwych poglądów.

Hmm. To może bez skrótów myślowych:
Logarytmiczny charakter odczuwalnej "jasności" w funkcji intensywności oświetlenia jest faktem obecnym we wszelkich opracowaniach naukowych.
Najbliżej (choć nie całkiem dokładnie) charakterystykę widzenia odzwierciedla podobno krzywa o współczynniku 1/2.2 i to leżało u podstaw wyboru 2.2 jako, miłościwie nam panującej, gammy. Popularne syntetyczne przestrzenie edycyjne używane z kodowaniem 8-bit/color używają takiej (AdobeRGB) lub prawie takiej (sRGB) gammy. Dzięki tej korelacji z właściwościami naszego wzroku są one, mniej więcej, percepcyjnie jednorodne - czyli, kolejne postępujące odcienie szarości RGB=(15,15,15), (16,16,16) itd. dają równo postępujące wrażenie rozjaśniania (równe dystanse kolorymetryczne).
Dzięki temu w pełni wykorzystujemy skromną (8 bit/kanał) rozdzielczość bitową współczesnych monitorów (10 bit w najnowszych Necach czy Eizo bez wsparcia software'owego to śpiew przyszłości) i dysponujemy podobną liczbą rozróżnialnych odcieni w cieniach, półtonach i światłach...
Czyli podsumowując: taka a nie inna gamma rzeczywiście niczego nie koryguje, ale pośrednio przyjęcie wartości 2.2 jest właśnie pochodną właściwości naszego wzroku - bo taka właśnie idea przyświecała twórcom AdobeRGB czy sRGB...

I w praktyce właśnie to (dominacja percepcyjnie jednorodnych przestrzeni edycyjnych i kodowanie w nich wszelakiego materiału) powoduje stosowanie gammy ok. 2.2 w monitorach. Dzięki temu przetwarzanie jest prawie liniowe i niewielkie korekty wprowadzane przez CMS powodują minimalną degradację jakości obrazu (te nieszczęsne 8 bit i arytmetyka całkowitoliczbowa w CMS).

Do czego się więc czepiam?
Ano do tego nieszczęsnego obrazka o współczynniku gamma o stałej wartości 1/2.2 rzekomo zapisanym w tablicy LUT karty graficznej.
Nie ma czegoś takiego. LUT karty grafiki (bez żadnej kalibracji) to linia prosta i gamma k. grafiki zawsze wynosiła, wynosi i prawdopodobnie w najbliższej przyszłości też będzie wynosiła 1.0.
To liniowe przetwarzanie, do którego Pan nawiązuje uzyskujemy dzięki pracy na materiale, który był zapisany z taką samą gammą jak gamma monitora. Mając teoretyczny idealny monitor sRGB z kolorantami i gammą zgodnymi ze standardem sRGB, wyświetlając zdjęcie zapisane w sRGB otrzymalibyśmy Rwe = Rwy, Gwe = Gwy, Bwe = Bwy - czyli, de facto, przetwarzanie liniowe...

PS: Choć w elektronice i komputerach "siedzę" od jakiś 25 lat, to przygodę z CM zaczynałem jakieś 1.5 roku temu właśnie od tego artykułu i ten pomysł z "współczynnikiem" k.grafiki trochę utrudnił mi pełne zrozumienie całego procesu - i dlatego się tak "czepiam"
Niemniej jednak doceniam ogromny wkład pracy włożony w opracowanie i popularyzację tematyki CM i zdaję sobie sprawę że czepiać się jest łatwiej niż porządnie "opracować" temat...
Być może nie przekonałem Pana do mojej opinii w tym temacie, ale kolejna osoba, która tak jak ja, zacznie wdrażać się w temat właśnie tu i poczuje się trochę skołowana zostanie zachęcona do dalszej lektury i poszukiwania jak jest na prawdę - i to wszystko co chciałem osiągnąć i wszystko, co mam na swoje usprawiedliwienie

Xanth pisze:Ano do tego nieszczęsnego obrazka o współczynniku gamma o stałej wartości 1/2.2 rzekomo zapisanym w tablicy LUT karty graficznej.

Wyjaśnienie jest napisane z pewnymi uproszczeniami, aby łatwo było zrozumieć o co chodzi. W pewnych aspektach ma Pan rację, ale proszę wziąć poprawkę, że nie pisałem tego artykułu dla fachowców a laików. W różnych dziedzinach tłumaczy się pewne rzeczy, używając modelu nie zawsze odpowiadającego rzeczywistości, ale za to dobrze modelującego opisywane mechanizmy.

Natomiast nie ma Pan racji co do genezy gammy. Jeśli to Pana interesuje, może to się przyda:
http://en.wikipedia.org/wiki/Gamma_correction
http://www.poynton.com/notes/colour_and ... correction

Czy monitory zawsze kalibruje sie pod druk? Mam na mysli - czy istnieja inne rodzaje kalibracji np. pod edycje filmow lub grafike na potrzeby sieci lub wrecz wprost interfejsow aplikacji itd. Zrozumiale jest ze wtedy nie przejmujemy sie gamutem innym niz sRGB i gamma inna niz 2.2, ale jak to sie ma do zalecen odnosnie kontrastu, punktu bieli czy temperatury barwowej? W takim wypadku nie obserwujemy juz ograniczen wynikajacych z nosnika jakim jest papier, a zasada kartki zasadniczo nie ma sensu bo biala kartka na zaciemnionej sali kinowej / pokoju ze zgaszonym swiatlem jest zgrubsza czarna.

Oraz czy rozne inputy trzeba kalibrowac oddzielnie, czy obsluga kazdego toru cyfrowego (pomijajac analogowe) jest zasadniczo taka sama i nie rozpatruje sie ich oddzielnie?

Absolutnie nie. Monitory kalibruje się aby były maksymalnie neutralne w danym zastosowaniu. Oczywiście druk i film stawiają zupełnie inne wymagania techniczne od obrazu i należy je uwzględnić.

Nie znalazłem odpowiedzi na pewną kwestię, a mianowicie, czy nowy profil .icc jest niezbędny po dokonaniu kalibracji sprzętowej. Jeżeli chodzi o programową, wszystko jest dla mnie jasne. Wydawało mi się, iż sprzętowa oznacza zapisanie parametrów w tablicy lut monitora, nie zaś w pliku systemu operacyjnego jakim jest .icc. Jeżeli monitor skalibrowany sprzętowo podepnę pod inny komp na tym samym biurku i nie zainstaluję stworzonego wcześniej podczas kalibracji profilu to obraz nie będzie wyświetlany poprawnie ? Nie wiem po co ten profil, skoro kalibracja jest sprzętowa...

Profil "mówi" o właściwościach monitora i jest niezbędny, aby programy "wiedziały" jak wyświetla.

No właśnie sam sobie odpowiedziałem, zanim otrzymałem odpowiedź, ... hmmm ..czy jednak jego rola nie jest w tym przypadku symboliczna ...?...

ZASADNICZA nie symboliczna. Bez profilu wyświetlanie będzie bez sensu.

No chyba, że kalibracja będzie w punkt do sRGB, to sensu będzie ździebko więcej.

No właśnie tak poczułem że coś jest nie tak. Wtedy znaczyłoby że nie da sie skalibrować monitora jeżeli aplikacja lub OS tego nie obsługuje co niejako zabija zaletę w postaci globalności kalibracji sprzętowej. Co implikowałoby też całkowity brak możliwości kalibracji jakichkolwiek systemów klasy embeded ze specjalistycznymi systemami operacyjnymi typu np. QNX albo jakieś inne systemy czasu rzeczywistego w których pewnie nie spodziewałbym sie nawet obsługi korekcji gamma a co dopiero icc.

max pisze:No chyba, że kalibracja będzie w punkt do sRGB, to sensu będzie ździebko więcej.

Tylko ździebko. Standard sRGB określa tylko przestrzeń i gammę. Nie definiuje natomiast np punktu czerni, która jest właściwa dla konkretnego egzemplarza monitora.

I tak praktycznie wszystkie obecne monitory LCD, skalibrowane do sRGB 80cd/m2, będą miały czerń o wartości ok. 0,08cd/m2 (kontrast typowy IPSów wynosi 1000:1).

Max, po raz kolejny proszę o nie zabieranie głosu w kwestii kalibracji. Kalibracja bez profilu do sRGB zapewnia tylko prowizoryczne i tymczasowe rozwiązanie problemu z gamutem w Windows. Nic więcej. Nie należy polecać takiego rozwiązania.

Ja tego nie polecam. Proszę to tylko traktować jako wtrącenie, ciekawostkę.
Po prostu czasem, gdy ktoś używa egzotycznego systemu operacyjnego o nazwie Windows oraz stosuje praktycznie niespotykane w przyrodzie aplikacje niezarządzające barwą lub nie zna się na zarządzaniu barwą (co prawie nigdy nie ma miejsca) i posiada do tego jeszcze superunikatowy monitor o gamucie sRGB, to może w przypływie szaleństwa skalibrować go na sRGB, a reszta oprogramowania przyjmie przez domniemanie, że tak właśnie jest. Ale powtarzam. Takie dziwne przypadki się nie zdarzają, więc to przykład wyssany z palca, wyciągniętego z kapelusza.